Isidor Mokrosz
Narodil se 25. ledna 1897 v původním městě Karviná rodičům Antonínovi, horníkovi, a Anně z rodu Majerových.
V roce 1924 se oženil se Žofií, dcerou Augustina Siwka, krejčího v Dolním Těrlicku, a Zuzanny z rodu Kaniových.
Manželé Mokroszovi se v roce 1925 zúčastnili dražby na dům v obci Životice, jehož původní majitel se dostal do finančních potíží. Nemovitost získali za 125 tisíc korun československých a rozhodli se v ní nejen bydlet, ale také provozovat živnost: Isidor hostinec a Žofie obchod.
Už v prvním roce se Isidor a Žofie Mokroszovi zapojují do veřejného života v Životicích: pronajímají řediteli nedávno zřízené české školy (sídlila v č. p. 87) jeden ze dvou obytných pokojů ve svém domě a v sále hostince pořádají školní besídky a podobné akce. Společně s Vincencem Chromikem jsou významnými podporovateli rozvoje českého školství v obci, většinově obývané občany polské národnosti (v roce 1910, při posledním sčítání lidu za Rakouska-Uherska, se v Životicích hlásilo k polské národnosti 97 % obyvatelstva).
Svatební fotografii Isidora a Žofie Mokroszových
Manželům Mokroszovým se narodili dva synové: Valdemar (23. 8. 1925) a Oldřich (16. 11. 1927).
Při polském záboru v říjnu 1938 se dům Mokroszových stal cílem vandalství. V noci na něj někdo napsal vápnem Zavšiveno českými pepíkami. Česká škola byla s okamžitou platností zrušena a Isidor Mokrosz se v očích polských nacionalistů stal nepřítelem.
Jakožto polské území bylo v září roku 1939 celé Těšínsko zabráno Německem a stalo se součástí Říše. Probíhala zde největší germanizační akce v Evropě, kdy okupační moc pod pohrůžkou deportace, konfiskace majetku a dalších represí nutila obyvatelstvo k přijetí tzv. volkslisty, tedy zápisu do Německého národního soupisu.
Tímto aktem lidé buď stvrzovali svou německou národní příslušnost, anebo (v drtivé většině případů) projevovali vůli ji v budoucnu získat. Všichni životičtí živnostníci byli v roce 1942 postaveni před volbu – buď si vezmou volkslisty, nebo bude jejich majetek konfiskován. Pod takovouto pohrůžkou se nedalo nepřijmout. Kdo by chtěl přijít o zdroj obživy, a ještě se vystavit hrozbě deportace do lágru?
Negativním dopadem volkslisty byla vojenská povinnost. Do wehrmachtu nastoupila spousta mužů a chlapců z Těšínska – mezi nimi i Valdemar a Oldřich Mokroszovi (patnáctiletý Oldřich byl nejprve internován v táboře nucených prací; sedmnáctiletý Valdemar šel okamžitě na frontu).
V roce 1944 začala na Těšínsku působit partyzánská skupina vedená Józefem Kamińským. Mezi zdejším obyvtelstvem proslula zejména akvizičními přepady, při kterých si partyzáni opatřovali jídlo, peníze, šatstvo. Tyto přepady chtěli podnikat u kolaborantů nebo osob, které udržovaly s Němci přátelské styky.
Někdy se však i fatálně zmýlili – a přepadli bezúhonné lidi. Například Mokroszovy (v tomto ohledu zřejmě sehrála roli shoda jmen s bývalým starostou Heinrichem Mokroschem, který skutečně kolaboroval a po válce byl za to odsouzen).
Isidor nahlásil přepadení na četnickou stanici v Bludovicích 3. srpna ráno.
Dům a hostinec Isidora a Žofie Mokroszových
Četnictvo pachatele nevypátralo, a tak 4. 8. večer přijíždí do Životic gestapo. Namísto vyšetřování však začali pít u svého dobrého přítele Heinricha Mokrosche. Teprve kolem deváté večer si vzpomněli, že potřebují vyslechnout poškozené – a tak požádali Isidora, aby pro ně ve svém hostinci připravil občerstvení, místního řezníka Pawlase vyzvali, aby jim na místo činu přinesl uzeniny, a kolem desáté celá rozjařená společnost přijela na místo činu, kde pokračovali v pití.
Téže noci chtěla skupina Kamińského přepadnout četníky, což se jim ovšem nepodařilo. Když se dozvěděli, že jsou v Životicích přítomni gestapáci, rozhodli se pro náhradní plán – na silnici vytvořili zátarasy a čekali. Přibližně po hodině ztratili trpělivost a Kamiński se vydal na výzvědy. Jakmile zjistil, že gestapo popíjí v Isidorově hospodě, změnil plán podruhé a rozhodli se provést útok přímo tam.
Dorazili po půlnoci. Když jim Isidor přišel odemknout, dostal první dávku z Kamińského zbraně (tak o tom po válce vypovídal jeho zástupce Augustyn Krótki).
Po dvouhodinové přestřelce byli na místě čtyři mrtví: Isidor, partyzán a dva gestapáci. Těžce zraněn byl řidič gestapa (dopoledne zemřel) a manželka amtskomisaře (přežila).
Hned ráno po přestřelce se do Životic dostavil velitel těšínského gestapa Guido Magwitz, aby osobně vedl vyšetřování. 6. 8. velel akci, při níž bylo zastřeleno 36 mužů a chlapců.
Žofie Mokroszová vedla hostinec i obchod sama s výpomocí rodiny až do návratu svých dvou synů z války, tedy do roku 1947.
Ona i její zastřelený manžel byli bez jakýchkoli pochybností rehabilitováni. Vzhledem k tomu, že rehabilitační komise sestávala z místních občanů, lze z toho bez jakékoli pochybnosti vyvodit, že nad Isidorem a Žofií Mokroszovými se nevznášel sebemenší stín pochybností, pokud jde o jejich případnou spolupráci s okupační mocí nebo dokonce kolaboraci. Byli shledáni bezúhonnými.
Přesto se o něco později začali šířit fámy s opačným vyzněním. V jejich důsledku mladší syn Oldřich emigroval a starší Valdemar dostal po nástupu komunistů k moci povolávací rozkaz do uranových dolů. Podařilo se mu vyřídit „úlevu“ a bylo mu umožněno nastoupit do Pomocného technického praporu při dole František v Horní Suché.
Lež o kolaboraci Isidora Mokrosze byla šířena i komunistickými sdělovacími prostředky, pronikla i do literatury. Teprve v roce 2022 došlo k nápravě a ve veřejném prostoru byl Isidor Mokrosz poprvé označen za sedmatřicátou oběť životických událostí.
Isidor Mokrosz urodził się 25 stycznia 1897 w pierwotnej Karwinie rodzicom Antoniemu, górnikowi, i Annie z domu Majer.
W 1924 roku ożenił się z Zofią, córką Augustina Siwka, krawca w Dolnym Cierlicku, i Zuzanny z domu Kania.
W 1925 roku państwo Mokroszowie wzięli udział w licytacji domu w gminie Żywocice, którego pierwotny właściciel wpadł w problemy finansowe. Dom uzyskali za 125 tysięcy koron czechosłowackich i zdecydowali, że w nim nie będą tylko mieszkać, ale także prowadzić działalność handlową: Isidor gospodę a Zofia sklep.
Isidor i Zofia Mokroszowie już w pierwszym roku swego pobytu w Żywocicach włączają się w życie publiczne gminy: wynajmują dyrektorowi niedawno powstałej czeskiej szkoły (miała siedzibę pod nr 87) jeden z dwu pokojów w swoim domu. W sali gospody zaś organizowane są festyny, spotkania szkolne i podobne wydarzenia. Razem z Vincentem Chromikiem wyraźnie wspierają rozwój czeskiego szkolnictwa w gminie, która jest większościowo zamieszkana przez osoby narodowości polskiej (w 1910 roku, podczas ostatniego austrowęgierskiego spisu ludności, w Żywocicach zgłosiło narodowość polską 97% mieszkańców gminy).
Państwo Mokroszowie mieli dwóch synów: Valdemar (23.08.1925) i Oldřich (16.11.1927).
Podczas zaboru polskiego w październiku 1938 roku dom Mokroszów stał się celem wandali. W nocy na niego ktoś napisał wapnem Zavšiveno českými pepíkami (polskie znaczenie: zarażone wszami czeskich pepików). Czeską szkołę natychmiast zamknięto a Isidor Mokrosz stał się w oczach polskich nacjonalistów nieprzyjacielem.
Całe Zaolzie, traktowane jako teren należący do Polski, było w 1939 roku zabrane przez Niemców i stało się częścią Rzeszy. Miała tutaj miejsce największa akcja germanizacyjna w Europie, kiedy to władze okupacyjne pod groźbą deportacji, konfiskaty majątku i kolejnych represji zmuszały mieszkańców do przyjęcia tzw. Volkslisty, a więc do wpisu na Niemiecką Listę Narodowościową.
Tym wpisem ludzie albo potwierdzili swoją narodowość niemiecką, albo (najczęściej) okazali wolę jej przyjęcia w przyszłości. Wszyscy przedsiębiorcy w Żywocicach musieli w 1924 roku podjąć decyzję – albo przyjmą Volkslistę, albo ich majątek zostanie skonfiskowany. Pod taką groźbą trudno było nie przyjąć. Któż by chciał stracić źródło utrzymania i narazić siebie na zagrożenie deportacji do obozu pracy?
Negatywnym efektem Volkslisty był obowiązek służby wojskowej. Do Wehrmachtu musiało wstąpić wielu mężczyzn i chłopców z Zaolzia – wśród nich także Valdemar i Oldřich Mokroszowie (piętnastoletni Oldřich był najpierw internowany w obozie pracy; siedemnastoletni Valdemar poszedł od razu na front).
W 1944 roku zaczęła na Zaolziu działać grupa partyzantów prowadzona przez Józefa Kamińskiego. Wśród tutejszych mieszkańców była znana przede wszystkim z napadów akwizycyjnych, podczas których partyzanci załatwiali dla siebie jedzenie, pieniądze, ubrania. Zgodnie z założeniami partyzantów, napady te miały mieć miejsce u kolaborantów lub osób, które utrzymywały przyjazne relacje z Niemcami.
Czasami jednak popełnili fatalny błąd – napadli na niewinnych ludzi. Na przykład na Mokroszów (rolę tutaj prawdopodobnie odegrała zbieżność nazwisk z byłym wójtem Heinrichem Mokroschem, który rzeczywiście kolaborował i po wojnie za to stanął przed sądem).
Isidor zgłosił na posterunek żandarmerii w Błędowicach napad dnia 3 sierpnia rano.
Żandarmeria nie znalazła sprawcy, więc 4 sierpnia wieczorem przyjeżdża do Żywocic Gestapo. Jednak zamiast prowadzenia śledztwa zaczęli pić u swojego kolegi Heinricha Mokroscha. Dopiero około dziewiątej wieczorem przypomnieli sobie, że potrzebują przesłuchać poszkodowanych – tak więc poprosili Isidora, by dla nich w swojej gospodzie przygotował poczęstunek. Rzeźnikowi Pawlasowi zaś zlecili, by dla nich na miejsce zbrodni przyniósł wędliny i około godziny dziesiątej przyjechało całe rozweselone towarzystwo na miejsce zbrodni, gdzie kontynuowano picie.
Tej samej nocy chciała grupa Kamińskiego zrobić napad na żandarmów, jednak to im się nie udało. Kiedy dowiedzieli się, że w Żywocicach są gestapowcy, zdecydowali zmienić plan – na drodze zrobili barykady i czekali. Mniej więcej po godzinie stracili cierpliwość i Kamiński poszedł sprawdzić, co się dzieje. Kiedy dowiedział się, że Gestapo pije w gospodzie Isidora, zmienił plan po raz drugi i zdecydował zrobić napad na gospodę.
Dotarli po północy. Kiedy Isidor przyszedł do drzwi, by im otworzyć, otrzymał pierwszą strzałę z broni Kamińskiego (tak o tym po wojnie zeznawał jego zastępca, Augustyn Krótki).
Po dwugodzinnej strzelaninie były na miejscu cztery ofiary: Isidor, partyzant i dwaj członkowie Gestapo. Ciężko ranny był kierowca gestapowców (zmarł dopołudnia) i żona amtskomisarza (przeżyła).
Zaraz rano po strzelaninie przyjechał do Żywocic dowódca cieszyńskiego Gestapo, Guido Magwitz, by osobiście prowadził śledztwo. 6 sierpnia dowodził akcji, podczas której zostało zastrzelonych 36 mężczyzn i chłopców.
Zofia Mokrosz prowadziła gospodę i sklep sama, z pomocą rodziny, aż do powrotu swoich dwóch synów z wojny, a więc do 1947 roku.
Ona i jej zastrzelony mąż zostali bez jakichkolwiek wątpliwości rehabilitowani. W związku z tym, że komisja rehabilitacyjna składała się z miejscowej ludności, można bez jakichkolwiek wątpliwości wywnioskować, że w przypadku Isidora i Zofii Mokroszów w kwestii ewentualnej współpracy z władzami okupacyjnymi, bądź kolaboracji, nie było żadnego, chociażby małego, cienia wątpliwości. Byli uznani za niewinnych.
Pomimo tego później zaczęto szerzyć plotki o odwrotnej treści. W ich konsekwencji młodszy syn Oldřich emigrował a starszy Valdemar został po objęciu władzy przez komunistów wezwany do pracy w kopalni uranu. Udało mu się załatwić „ulgę“ i mógł rozpocząć pracę w Pomocniczym Batalionie Technicznym (PTP) przy kopalni Franciszek w Suchej Górnej.
Kłamstwo o Isidoru Mokroszowi było rozszerzane także przez komunistyczne środki masowego przekazu, przedostało się również do literatury. Dopiero w 2022 roku miało miejsce sprostowanie i w przestrzeni publicznej był Isidor Mokrosz po raz pierwszy nazwany trzydziestą siódmą ofiarą wydarzeń żywocickich.
